berlijn-bezienswaardigheden-spreeberlijn-bezienswaardigheden-dom-museuminselberlijn-bezienswaardigheden-holocaust-monumentberlijn-kerstberlijn-reichstag-kerstberlijn-bezienswaardigheden-berlijnse-muur

Checkpoint Charlie

Checkpoint Charlie is waarschijnlijk de beroemdste grensovergang ter wereld. Ten tijde van de Berlijnse Muur was het de grens tussen de Amerikaanse en de Russische sector in Berlijn.

Checkpoint Charlie was van 1961 tot 1990 een grensovergang tussen West- und Oost-Berlijn in de Friedrichstraße. Het was de enige controlepost waar diplomaten en buitenlanders (iedereen behalve West-Berlijners, West-Duitsers en burgers van de landen van de Geallieerde Controleraad) over de weg Oost-Berlijn konden binnenkomen. Met het openbaar vervoer was het nabijgelegen Bahnhof Friedrichstraße de enige mogelijkheid. 

Berlijn_Berlijn_checkpoint_1985.jpg


Omdat de DDR niet werd erkend mocht het geen grensovergang heten (dat zou immers impliceren dat het bestaan van een grens werd erkend), dus werd de controlepost checkpoint genoemd. Charlie komt van de letter C in het NAVO-spellingsalfabet.Checkpoint Alpha was de grensovergang aan de Autobahn A2 tussen Helmstedt en Marienborn, Checkpoint Bravo was de Berlijnse grensovergang bij Dreilinden.

Na de val van de Muur in 1989 werd Checkpoint Charlie opgeheven en in 1990 werd het grenshuisje gesloopt, maar tien jaar later werd het weer opgebouwd. Wat teruggeplaatst werd was echter niet het origineel, maar een replica. Wil je het originele grenshuisje bekijken, dat kan: het staat in het Allierten Museum, Clayallee 135 in het district Dahlem.

Berlijn_checkpoint-charlie

Trekpleister
Checkpoint Charlie is nu een van de drukst bezochte toeristische trekpleisters van Berlijn. Je kunt je er tegen betaling op de foto laten zetten met studenten die zich als grenswacht hebben verkleed, of bij een van de stalletjes in de buurt een stukje 'original Mauer' aanschaffen, inclusief certificaat van echtheid. Dat wil zeggen: de handelaren beweren dat de stukjes gekleurd beton inderdaad van de muur afkomstig zijn. Bij de stalletjes is verder een levendige handel in baboesjkas, legerpetten en petten van Vopo's (de Deutsche Volkspolizei was de politie van de DDR; een lid van de Volkspolizei werd Vopo genoemd).

Berlijn_Berlijn_checkpoint_302.jpg

Vlakbij Checkpoint Charlie vind je 
Cafe Adler, ooit een pleisterplaats van journalisten en spionnen aan de Westelijke kant van de grens en daarom ook wel het 'spionnennest' genoemd. Daartegenover zie je het Museum Haus am Checkpoint Charlie (voorheen heette het Haus am Mauer en daarom wordt het ook wel Mauermuseum genoemd), een privaat museum dat in 1962 werd geopend en met beelden en voorwerpen de geschiedenis van de muur en over de vluchtpogingen van Oost naar West vertelt. Café Adler en een erker op de eerste verdieping van Haus am Mauer waren destijds de enige plaatsen van waaruit je kon zien wat er op Checkpoint Charlie gebeurde.

Berlijn_checkpoint-charlie- foto-albert van den boomen

Conferentie van JaltaOpdeling
Na het einde van de 
Tweede Wereldoorlog in 1945 werd Duitsland volgens de door de drie geallieerde leiders (Roosevelt van de Verenigde Staten, Churchill van het Verenigd Koninkrijk en Stalin van de Sovjet-Unie) tijdens de Conferentie van Jalta gemaakte afspraken, opgedeeld in vier bezettingszones. De geallieerde machten (de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk) kregen elk een deel van het land toegewezen dat zij bezetten en voorlopig zouden besturen. Analoog hieraan werd ook de voormalige hoofdstad van het Derde Rijk, Berlijn, verdeeld in vier sectoren.

Al in de 
zomer van 1945 werd de grens tussen de bezettingszones in Berlijn afgebakend. Om de zonegrens te overschrijden was toestemming nodig. In 1946 werd in de Sovjet-bezettingszone een grenspolitiemacht opgebouwd; voor reizen tussen de oostelijke en de westelijke sectoren moest men voortaan over een interzonepas beschikken. Dit gold overigens niet voor diplomaten en militairen van de bezettingsmachten; die mochten zich volgens de in Jalta gemaakte afspraken immers in alle sectoren ongehinderd bewegen.

Sinds de oprichting van de DDR ("Oost-Duitsland") in 1949 nam een steeds groter aantal burgers uit het oosten zijn toevlucht tot de even daarvoor opgerichte Bondsrepubliek ("West-Duitsland"). Aangezien Berlijn omringd was door Russisch grondgebied, kwam West-Berlijn als een enclave in de Sovjetzone (Oost-Duitsland) te liggen; de dwars door dichtbevolkt gebied lopende sectorgrens tussen Oost- en West-Berlijn bleef echter relatief open, omdat die nauwelijks te bewaken was. In 1961 besloten Walter Ulbricht en de Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov een einde te maken aan de leegloop. In de nacht van 12 op 13 augustus werd begonnen met de bouw van de Berlijnse Muur. 

Om toch naar en van de Sovjet-sector te kunnen waren er diverse, zwaar bewaakte grensovergangen. Een daarvan was Checkpoint Charlie, dat vooral bekendheid kreeg omdat het de enige grenspost was waar buitenlanders over de weg de grens konden passeren. Berlijners konden -mits met de juiste papieren- ook van de andere grensovergangen gebruik maken.

Maar niet alleen daardoor kreeg Checkpoint Charlie bekendheid. Het was ook hier dat in oktober 1961 Amerikaanse en Russische tanks 16 uur lang tegenover elkaar stonden en bijna de Derde Wereldoorlog was uitgebroken.
Nadat de Amerikaanse, Britse en Franse bondgenoten er niet in waren geslaagd de bouw van de muur te voorkomen begonnen Oost-Duitse grensbeambten in strijd met de in Jalta gesloten akkoorden Amerikaanse diplomatende de ongehinderde toegang tot Oost-Berlijn te beletten.

Berlijnse Crisis, 1961Tanks
Dan wordt, op 22 oktober 1961, de hoge Amerikaanse diplomaat E Allan Lightner Jr op weg naar de Staatsoper in Oost-Berlijn door Oost-Duitse grenswachten aangehouden. Zij eisen inzage in zijn paspoort, maar hij weigert, omdat alleen Sovjet-ambtenaren het recht hebben dat te controleren. Lightner wordt gedwongen rechtsomkeert te maken. Generaal Clay beveelt daarop dat de volgende Amerikaanse diplomaat die naar Oost-Berlijn gaat moet worden begeleid door bewapende Amerikaanse militairen in jeeps van de militaire politie. Hoewel zijn opzet in eerste instantie lijkt te slagen blijven de Oost-Duitsers proberen westerse geallieerde officials te controleren. 

Onder het motto 'geef nooit op' stuurt Clay vervolgens Amerikaanse M48 tanks naar Checkpoint Charlie, die 75 meter voor de sectorgrens dreigend in de Friedrichstraße blijven staan, hun lopen gericht op de oostelijke kant van de grens. Gealarmeerd door de schijnbare dreiging stuurt Moskou, met goedkeuring van Nikita Chroesjtsjov, een gelijk aantal Russische T55 tanks die, met hun lopen op de westerse kant van de grens gericht, eveneens 75 meter voor de sectorgrens halt houden. De tanks zouden zo 16 uur lang tegenover elkaar blijven staan. 

Amerikaanse functionarissen onderkennen het gevaar en herinneren generaal Clay eraan dat Berlijn niet van zo'n vitaal belang is dat daarvoor een conflict met Moskou moet worden geriskeerd. Tegelijkertijd neemt president John F. Kennedy rechtstreeks contact op met zijn Russische collega Nikita Chroesjtsjov, wat er toe leidt dat één Russische T55 tank van de oostelijke kant van de grens wordt teruggetrokken. Even later vertrekt een Amerikaanse M48. Dan weer een Russische, dan weer een Amerikaanse, tot uiteindelijk alle tanks zijn vertrokken. Het incident, dat de geschiedenisboekjes in zal gaan als de Berlijnse Crisis, is bedwongen.

Berlijn_checkpoint-charlie

Locatie

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!


Fragmente

Video van Marco Woldt over het Lichtgrenze-project in Berlijn op 9 november 2014. Ter herdenking van 25 Val van de Berlijnse Muur.