berlijn-kerstberlijn-bezienswaardigheden-berlijnse-muurberlijn-bezienswaardigheden-dom-museuminselberlijn-bezienswaardigheden-spreeberlijn-reichstag-kerstberlijn-bezienswaardigheden-holocaust-monument

Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen

Op plattegronden uit de DDR-tijd bestaat hij niet eens, de Stasi-onderzoeksgevangenis Hohenschönhausen in Berlijn, en is het een witte vlek op de kaart. Na de Duitse eenwording werd het complex opengesteld als museum, waar je nu wordt rondgeleid door ex-gevangenen.

Een van de meest bijzondere musea in Berlijn is de onderzoeksgevangenis Hohenschönhausen in de Berlijnse wijk Lichtenberg. In zekere zin staat het gebouw symbool voor de moderne geschiedenis van Duitsland. 

In 1938 kocht de Nationalsozialistische Volkswohlfahrt de grond van 'Hohenschönhausen' van de Duitse machinefabrikant Heinke om er een volksgaarkeuken voor uitsluitend Arische Berlijners te bouwen. Na de capitulatie van de Duitsers namen de Russen in mei 1945 het gebouw in gebruik als "Speziallager Nr. 3" en werd het een doorgangskamp voor oorlogsmisdadigers, functionarissen van het Nazi-regime en wat genoemd werd 'vijandige elementen'. Vanuit 'Lager 3' werden zo'n 20.000 mensen overgebracht naar voormalige concentratiekampen. De omstandigheden waren erbarmelijk: naar schatting 3.000 mensen overleden er.

Onderzoeksgevangenis
In oktober 1946 werd het doorgangskamp gesloten en werd het gebouw ingericht als onderzoeksgevangenis. In de kelders werden cellen en folterkamers gebouwd. Naast Nazi's werden er veel Jehova's getuigen en tegenstanders van de communisten opgesloten. 

In 1951 werd 'Hohenschönhausen' overgedragen aan het DDR-regime, dat het in beheer gaf aan het Ministerium für Staatssicherheit, de geheime inlichtingen- en veiligheidsdienst van de DDR: de Stasi. Het gebouw werd uitgebreid en de gevangenen werden ingezet om een nieuwe vleugel met cellen en een nieuwe vleugel met verhoorkamers te bouwen. Niet zelden duurden de verhoren negen uur of langer.

Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen 
Officieel was de gevangenis een onderzoeksgevangenis, waar werd uitgezocht of de gevangenen, hun familieleden, vrienden of kennissen anti-communistische sympathiën hadden. Bleek uit de vaak jarenlange 'onderzoeken' dat dit het geval was dan werden ze berecht en vervolgens doorgezonden naar een 'echte' gevangenis. Deze processen waren meestal show en alleen bedoeld voor het westerse oog.Het belangrijkste verschil tussen de Sovjet- en de DDR-periode van de gevangenis was dat in die laatste periode weinig fysiek, maar vooral psychisch werd gemarteld door speciaal daarvoor opgeleide Stasi-psychologen.

Witte vlek
Voor de buitenwereld werd het bestaan en de locatie van de onderzoeksgevangenis strikt geheim gehouden. Op de kaart was het gebied letterlijk een witte vlek. Met gevangenen die naar Hohenschönhausen werden gebracht werd in kleine vrachtauto's uren rondgereden, waardoor zij volledig gedesoriënteerd waren en geen idee hadden van de plek waar de gevangenis lag. Om de geheimhouding te verzekeren werd veel Stasi-personeel, waaronder de gevangenisdirecteur zelf, in een flatgebouw naast de gevangenis gehuisvest. De toenmalige directeur woont daar nog steeds.

In december 1989 werd besloten de gevangenis te sluiten. De laatste gevangenen werden in 1990 vrijgelaten. De bewakers van toen lopen nog steeds vrij rond, omdat zij destijds onder de DDR-wetgeving vielen die hun optreden niet verbood.

Gedenkplaats 
In 1994 werd de toenmalige gevangenis als gedenkplaats heropend. De verhoorkamers en cellen zijn nu te bezichtigen. Bijzonder is dat je er wordt rondgeleid door mensen die hier ooit zelf als gevangene waren opgesloten. In de gevangenis is ook een permanente tentoonstelling en regelmatig worden er tentoonstellingen gehouden over een meer specifiek onderdeel van het Stasi-verleden.

Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen   
Genslerstraße 66
13055 Berlin (Lichtenberg)

Vanaf S- en U-Bhf Berlin Lichtenberg neem je bus 256 en stap je uit bij de halte Liebenwalder Straße/Genslerstraße. Volg het voetpad lang Hotel Kolumbus (circa 5 minuten lopen). 

Vanaf S- en U Bhf Frankfurter Allee neem je tramlijn 16 richting Ahrensfelde en stap je uit bij halte Genslerstraße. Neem niet de S-Bahn naar S-Bhf Hohenschönhausen (je komt dan namelijk heel ergens anders uit). 

Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen

Locatie

Reageer op dit artikel
Mail de redactie
Share dit artikel op Facebook!
Tweet dit artikel op Twitter!
Deel dit artikel!


Fragmente

Video van Marco Woldt over het Lichtgrenze-project in Berlijn op 9 november 2014. Ter herdenking van 25 Val van de Berlijnse Muur.